ArcGIS & Topoloji

Topoloji Nedir?

Topoloji, konumsal nesnelerin geometrik şekillerinin değişmesi veya bozulması sonucunda değişmeyen, nesnelerin konumsal ilişkilerini temel alan matematik dalıdır. Konumsal nesnelerin geometrik olarak birbirlerine benzeyip benzemedikleri, komşluluk ve konumsal ilişkilerinin neler olduğu, nesnelerin geometrik şekillerinin bozulması veya değişmesi sonucunda komşuluk veya konumsal ilişkilerinin bozulup bozulmadığı topoloji kullanılarak incelenebilir. Bu inceleme topolojik elamanlar temel alınarak yapılır.


 Topolojik elemanlar;

• Düğüm(node),

• Kenar(edge),

• Yüzey (face) olarak sıralanabilir

Düğüm: Grafiksel gösterimde noktaya eş değerdedir. Düğüm, bağımsız bir nokta olabileceği gibi bir çizginin başlangıç veya bitiş noktası olabilir.

Kenar: Grafiksel gösterimde çizgiye eş değerdedir. Başlangıcı düğümle başlayıp düğümle sonlanan çizgi olarak tanımlanabilir.

Yüzey: Grafiksel gösterimde poligona eş değerdedir. Kısaca tanımlamak gerekirse kenarlarla sınırlandırılmış alan olarak ifade edilebilir.

Topoloji Kuralları

Poligonlar İçin Topoloji Kuralları

Topoloji kural tablosu içinde, poligon katmanı için kullanılan çeşitli topoloji kuralları bulunmaktadır. Bu kurallar poligon katman tablosunun (polygon feature class) kendi içinde olabileceği gibi, çizgi, nokta hatta ikinci poligon katman tabloları ile ilişkili kurallar da olabilir. Poligon katmanı için topoloji kuralları;

• Üst üste binmemeli (must not overlap)

• Arada boşluk kalmamalı (must not have gaps)

• İçinde en az bir nokta olmalı (contains point)

• Poligon sınırları çizgi ile çevrelenmeli (boundary must be covered by)

• Poligonlar toplam alanla kapsanmalı (must be covered by feature class of)

• Poligon poligonları kapsamalı (must be covered by)

• Birbiri ile üst üste binmemeli (must not overlap with)

• Birbirinin toplam alanları örtüşmeli (must cover each other)

• Alan sınırları dış alan sınırı ile örtüşmeli (area boundary must be covered by boundary of) olarak sıralanabilir.

Çizgi Katmanı İçin Topoloji Kuralları

Topoloji kural tablosu içinde, çizgi katmanı için kullanılan çeşitli topoloji kuralları bulunmaktadır. Bu kurallar çizgi konumsal nesne tablosunun (line feature class) kendi içinde olabileceği gibi, nokta, poligon hatta ikinci çizgi katman tabloları ile ilişkili kurallar da olabilir. Çizgi katman için topoloji kuralları;

• Uçlar açıkta kalmamalı (must not have dangles)

• Gereksiz bölünmemeli (must not have psudenodes)

• Üst üste binmemeli (must not overlap)

• Kendi ile üst üste binmemeli (must not self overlap)

• Kesişmemeli (must not intersect)

• Kendi ile kesişmemeli (must not self intersect)

• Tek parça olmalı (must be single part)

• Birbiri ile üst üste binmemeli (must not overlap with)

• Birbiri ile örtüşmeli (must be covered by feature class of)

• Uçlar nokta ile kapanmalı (endpoint must be covered by)

• Poligon sınırları tarafından çevrelenmeli (must be covered by boundary of) olarak sıralanabilir.

Nokta Katmanı için Topoloji Kuralları

Topoloji kural tablosu içinde, nokta katmanı için kullanılan çeşitli topoloji kuralları bulunmaktadır. Bu kurallar nokta katman tablosunun (point feature class) çizgi ve poligon katman tabloları ile ilişkili kurallar olabilir. Nokta katman için topoloji kuralları;

• Poligon içinde olmalı (must be properly inside polygons)

• Poligon sınırı üzerinde olmalı (must be covered by boundary of)

• Çizgi uçlarının üzerinde olmalı (must be covered by enpoint of)

• Çizgilerin üzerinde olmalı (point must be covered by line) olarak sıralanabilir

Topoloji Kurallarının Uygulanması ve Topoloji Aracının Kullanımı

Topoloji Kurallarının uygulanması ve Topoloji aracının tüm özelliklerini aktif hale getirmek için verinin bu işlemleri gerçekleştirmek için elverişli bir şekilde hazırlanmış olması gerekmektedir.

ArcMap uygulaması içerisinde bulunan Catalog aracılığı ile oluşturulmuş bir veri tabanı içerisinde ‘Feature Dataset/Detay Veriseti’ oluşturulur ve bu detay verisetinin içerisine katmanlar(Nokta, poligon, çizgi) oluşturulur.

Oluşturulmuş olan katmanlar içerisinde her katmanın türüne göre veri oluşturunuz.

Uygun verileri oluşturduktan sonra oluşturmuş olduğunuz ‘dataset/veriseti” üzerinde sağ tıklayarak resimdeki adımları izleyerek topoloji kuralı oluşturma sihirbazını çalıştırınız.

Karşınıza gelen ekranda ‘Next/İleri’ butonuna tıklayarak bir sonraki aşamaya geçiniz.

Bu adımda oluşturulacak olan Topoloji kuralına bir isim verilmesi gerekmektedir. Aralarında boşluk bırakmadan ve Türkçe karakter kullanmadan kurala bir isim ve alt taraftaki gibi bir tolerans değeri belirleyiniz.

Bir sonraki adımda Topoloji kuralı uygulanacak olan katmanı veya katmanları seçtikten sonra ‘Next/İleri’ butonuna tıklayarak bir sonraki aşamaya geçiniz.

Topoloji kuralına katmanlara göre öncelik tanımlayabildiğimiz bu ekranda 1’den 5’e kadar en yüksek değer 1 olmak üzere bir değer belirledikten sonra ‘Next/İleri’ butonuna tıklayarak bir sonraki aşamaya geçiniz.

Kural oluşturma işlemini ‘Finish/Bitir’ butonuna tıklayarak sonlandırınız.

Kural oluşturma işlemi devam ederken karşınıza gelen doğrulama mesajını ‘Yes/Evet’ butonuna tıklayınız.

Katalog bölümünde oluşturmuş olduğumuz topoloji kuralının görüntülendiğini görüyoruz. Kuralı çalıştırmak için çalışmanızın üzerine sürükle bırak yöntemini kullanarak oluşturduğunuz kuralı taşıyınız.

Kural çalıştırıldıktan sonra, Topoloji aracındaki bölümler aktif hale gelir ve kullanım için hazırlanmış olur.

Topoloji Seç: Topoloji düzenlemesi yapılacak olan katmanları seçmek için kullanılır.

Topoloji Düzenleme Aracı: Hata bulunan bölümleri seçip düzenlemek için kullanılır.

Topoloji Düzenleme İzleme Aracı: Daha önceden yapılan Topoloji düzenlemelerini izlemek için kullanılır.

Kenarı Değiştir: Poligonların dış kenarlarındaki ‘Vertex/Bağlantı Noktaları’ nı seçmek, yerini değiştirmek silmek ve eklemek için kullanılır.

Kenar Aracını Tekrar Değiştir: Seçilmiş olan poligonun şeklini yeniden belirlemek için kullanılır.

Kenar Hizala Aracı: Kenarları birbirilerine hizalamak için kullanılır.

Sınırı Genelleştir: Topoloji Uygulanmış şeklin kenarlarını değiştirmek için kullanılır. Sadeleştirme derecesi, çıktı şekli ve maksimum sapma ile bu işlemi yapar.

Paylaşılan Detaylar: Bir kenarı veya bir bağlantı noktasını geçici olarak uygulanacak Topoloji kuralından muaf tutar.

Topolojiyi Denetle: Harita üzerinde belirli bir alan için uygulanan Topoloji kuralı için doğrulama işlemi gerçekleştirir.

Topolojiyi Aktif Alanlarda Denetle: Aktif olan tüm alanlarda uygulanan Topoloji kuralı için doğrulama işlemi gerçekleştirir.

Topoloji Hatası Düzeltme Aracı: Hazırlanmış olan Topoloji kurallarını otomatik olarak uygulama işlemini gerçekleştirir.

Hata Bulucu: Oluşturulmuş olan Topoloji Kurallarına uymayan bölümleri bulmak, listelemek ve düzeltmek için kullanılır.

Oluşturmuş olduğumuz kuralı çalıştırdıktan sonra kurala uymayan bölümler işaretlenmektedir. ArcMap’i düzenleme moduna alarak değişiklik uygulanacak olan katmanlar seçilir. İşaretli bölümleri ‘Topoloji Edit Tool/Topoloji Düzenleme Aracı’ kullanarak düzenlemek mümkündür.

Topoloji aracı ile ilgili olarak bu tür düzenlemeler, Farklı kurallar kurgulanarak oluşturulabilir.