Koordinat Sistemleri Üzerine Kısa Kısa...

Koordinat Sistemleri

Bizim için önemli olan koordinat sistemleri Coğrafi ve projeksiyon koordinat sistemleridir.

Coğrafi Koordinat Sistemleri

Yeryüzü üzerindeki bir noktanın konumunun enlem ve boylam büyüklükleri ile referans elipsoidine göre tanımlandığı sistemdir.


Coğrafi koordinat sistemi, dünya üzerindeki herhangi bir yeri topografik bir nokta olarak tanımlamayı sağlayabilen bir koordinat sistemidir. Küresel koordinat sistemindeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilir. Burada aşılması gereken zorluk, dünyanın bir küre değil de (jeodezi) bağlamında yaklaşık olarak bir elipsoit ya da basık sferoit şeklinde olmasıdır.(Wikipedia)

Projeksiyon Koordinat Sistemleri

Projeksiyon Koordinat Sistemi, Coğrafi Koordinat Sisteminin bir projeksiyon metodu ve ona ait parametreler kullanılarak yapılan transformasyonunun sonucudur. Projeksiyon Koordinat Sistemi, 2 boyutlu düzlem yüzeydir.

Projeksiyon Seçimi

• çizim ölçeğine,

• haritası yapılacak bölgenin yerine

• haritası yapılacak bölgenin büyüklüğüne bağlı olarak değişir.

Konik (Lambert Conformal Conic): Orta enlemler (Doğu-Batı yönünde) için

Silindrik (Transverse Mercator): Kuzey-Güney doğrultusundaki alanlar için

Azimutal (Lambert Azimuthal Equal Area): Tüm dünya görüntüsü için

Merkator projeksiyonuna göre yapılmış bir Türkiye haritasında, ülkenin en güneybatı ve en

kuzeybatı noktası arasındaki kuş uçuşu uzaklık gerçekte 1697 km iken, haritadan 2187 km

olarak alınacaktır. Bunun nedeni bu projeksiyon yönteminin navigasyon (denizcilik) amaçlı

olarak (açı koruyan projeksiyonlar) geliştirilmiş olmasıdır. Buna karşın atlaslarda alan

koruyan projeksiyonlar kullanılır. Bunu nedeni projeksiyon kavramını bilmeyen birinin

ülkelerin, karaların, denizlerin büyüklüklerini haritadan karşılaştırırken yanlış bilgi sahibi

olmalarını önlemektir.

Elipsoid seçiminin aksine, harita projeksiyonu seçimi bir lokasyonun enlem ve boylam

koordinat değerlerini değiştirmez. Yalnızca XY kartezyen koordinatları değişir. 

UTM Projeksiyonu (Universal Transverse Mercator): Merkator projeksiyonu kürenin,

kendisine ekvatorda teğet olan silindire izdüşümüdür. Gauss-Kruger projeksiyonu ise kürenin, bir başlangıç meridyenine teğet olan silindire izdüşümüdür. Bu nedenle Gauss-Kruger projeksiyonuna Transversal (yatık eksenli) Merkator projeksiyonu da denir. UTM ise

American Military Services tarafından üretilmiş, TM projeksiyonunu kullanan bir projeksiyondur.

UTM Projeksiyonun Özelikleri

• Projeksiyonda, teğet meridyen boyunca dünya üzerindeki uzunluklar projeksiyondaki

uzunluklara eşit olur. Teğet meridyenden uzaklaştıkça deformasyon artar.

• Buna göre dünya, başlangıç meridyenleri 6o° de bir değişen 60 dilime (zone) ayrılır ve

referans enlemi ekvatordur. Her dilimin enlem genişliği 84° kuzey, 80° güney enlemidir.

• Her dilimin ayrı bir koordinat sistemi vardır. Dilim orta meridyenleri X ekseni, ekvator da Y eksenidir. İkisinin kesişimi başlangıç noktasıdır.

• X değerleri dünyadaki uzunluklarla aynı, Y değerleri ise dünyadakinden biraz büyüktür. Bu farkı azaltmak için X,Y değerleri mo = 0,9996 ile çarpılır.

• Y değeri başlangıç meridyeninin solunda negatif olur. Bundan kurtulmak için Y değerine 500000 eklenir.

• Bu durumda koordinatlara Sağa ve Yukarı değer denir. Uzunluk birimi metredir. 

Tüm dünya'ya ait UTM Zonları

Gauss-Kruger projeksiyonun özellikleri: UTM projeksiyonu ile aynıdır. Gauss-Kruger projeksiyonunda başlangıç meridyenleri 6° ve 3° ’de bir değiştirilir. 3° ’lik dilimlerde mo=1’dir. Türkiye, 26° -45° doğu boylamları ve 36° -42° kuzey enlemleri arasındadır. Boylam farkı 19° ’dir. Bu nedenle, 6° ’lik 4 dilim (4 ayrı koordinat sistemi) ve 3° ’lik 7 dilim (7 ayrı koordinat sistemi) vardır.